Dziecko niepełnosprawne umysłowo ze względu na swoje ograniczone możliwości poznawcze wymaga szczególnego wsparcia. Pomocy potrzebuje ono samo, a także jego rodzina. Problemy jakie dotykają w codziennym życiu przeciętną rodzinę, są zwykle spotęgowane w sytuacji rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo czy fizycznie. Często naruszają więzi emocjonalne w rodzinie, bywa że ma to niszczący wpływ na życie rodzinne.
Program nauczania dla klasy V i VI szkoły podstawowej specjalnej, dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim.
Anna Katarzyzna Drozdowska
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
Program włączony do szkolnego zestawu programów nauczania w roku szkolnym 2004/2005.
WSTĘP
Dziecko niepełnosprawne umysłowo ze względu na swoje ograniczone możliwości poznawcze wymaga szczególnego wsparcia. Pomocy potrzebuje ono samo, a także jego rodzina. Problemy jakie dotykają w codziennym życiu przeciętną rodzinę, są zwykle spotęgowane w sytuacji rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo czy fizycznie. Często naruszają więzi emocjonalne w rodzinie, bywa że ma to niszczący wpływ na życie rodzinne. Problemy, z jakimi boryka się rodzina dziecka niepełnosprawnego, poczucie społecznego odrzucenia nie pozostają bez wpływu na dziecko i jego osobowość. Brak poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa dezintegruje osobowość każdego dziecka i często towarzyszy dzieciom i młodzieży upośledzonej umysłowo. Wówczas do problemów dydaktycznych dochodzą trudności wychowawcze jako konsekwencja głębokich urazów zaistniałych na gruncie życia emocjonalnego i społecznego, których zewnętrznym przejawem może być : agresja, negacja autorytetów i wszelkich wartości , bądź lęki i izolacja, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia sytuacji dziecka i jego stopniowego wyłączenia z życia społeczeństwie. Na funkcjonowanie dziecka wpływ ma jego rodzina i najbliższe środowisko, a także grupa rówieśnicza. Związane jest to z umiejętnością pełnienia ról społecznych , nawiązywania kontaktów interpersonalnych, a zwłaszcza bliższych więzi. Nie zawsze te umiejętności dziecko ma szansę wynieść z domu. W przypadku rodzin dysfunkcyjnych, patologicznych czy niewydolnych wychowawczo obraz rodziny i społeczeństwa bywa zdeformowany. Zadaniem nauczyciela prowadzącego wychowanie do życia w rodzinie jest wprowadzenie swojego wychowanka w świat wartości, których być może dotąd nigdy nie doświadczył, jego rolą jest wyposażenie uczniów w taką wiedzę i umiejętności, które pozwolą mu poprawić jakość swojego życia. CELE
Celem programu ,,Wychowanie do życia w rodzinie” jest ukazywanie wartości rodziny w życiu człowieka oraz pomoc w przygotowaniu się do zrozumienia i akceptacji przemian okresu dojrzewania.
ZADANIA NAUCZYCIELA I SZKOŁY :
1. Integrowanie wychowawczych działań szkoły i rodziny. 2. Wzmocnienie prawidłowych relacji dziecka z rodziną. 3. Współpraca z rodzicami w przygotowaniu uczniów do okresu dojrzewania i pozytywnego przyjęcia jego przejawów fizycznych i psychicznych. 4. Pomoc w kształtowaniu pozytywnego stosunku do płciowości. 5. Wspieranie prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego, w tym koleżeństwa i przyjaźni.
PROPONOWANE ZAGADNIENIA:
1. Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w rodzinie. 2. Przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie czasu wolnego. 3. Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie, konflikty i ich rozwiązywanie. 4. Macierzyństwo i ojcostwo. Podstawowa wiedza dotycząca budowy i funkcjonowania układu rozrodczego człowieka. 5. Ciąża, rozwój dziecka przed urodzeniem, poród, przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny. 6. Różnice i podobieństwa między chłopcami i dziewczętami. Identyfikacja z własną płcią. Akceptacja i szacunek dla ciała. 7. Zmiany fizyczne i psychiczne okresu dojrzewania. Zróżnicowane, indywidualne tempo rozwoju. 8. Higiena okresu dojrzewania. 9. Prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa, postawy asertywne. 10. Istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia. 11. Mass media : zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów i programów telewizyjnych. 12. Odpowiedzialność za własny rozwój, samowychowanie.
OSIĄGNIĘCIA :
1. Prawidłowe komunikowanie, rozwiązywanie konfliktów, empatia. 2. Dostrzeganie potrzeb własnych i innych ludzi, wyrażanie własnych uczuć, asertywność. 3. Rozpoznawanie i rozumienie psychofizycznych przejawów dojrzewania. 4. Akceptowanie i poszanowanie własnego ciała oraz ochrona swojej intymności. 5. Aktywny udział w życiu rodziny. 6. Umiejętne korzystanie z mass mediów.
ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
Myślenie dzieci niepełnosprawnych umysłowo zasadniczo, przebiega na poziomie konkretno - obrazowym. Brak myślenia abstrakcyjnego powoduje, że treści programowe muszą być ujęte w zrozumiałe, mające konkretne odniesienie do rzeczywistości tematy lekcji. Treści lekcji powinny nawiązywać do sytuacji bliskich dziecku z obserwacji i doświadczenia. Powinny one aktywizować ucznia i angażować emocjonalnie. Przeżywanie tematu jest ważnym elementem wpływającym na osobiste odniesienie do podejmowanych w czasie lekcji zagadnień. Ze względu na ograniczone możliwości intelektualno – percepcyjne dzieci niepełnosprawnych umysłowo, zaproponowane treści mają przede wszystkim funkcje wychowawcze, a dopiero później kształcące. Jest to wychowanie w duchu podstawowych wartości takich jak : godność człowieka, szacunek, troska, miłość, odpowiedzialność. Dla wielu uczniów szkół specjalnych są to wartości obce, nie mające odniesienia do osobistych doświadczeń .Tematyka poszczególnych jednostek lekcyjnych powinna dotykać problemów uczniów i ukazywać sposoby ich rozwiązywania. Poprzez podejmowanie odpowiednio dobranych zagadnień należy stwarzać sytuacje, w których uczniowie będą mieli szansę na nowo poznać siebie i uwierzyć w swoje możliwości. Proponowane treści maja charakter wspierający w podejmowaniu wysiłku pracy nad sobą, samoakceptacji i kształtowaniu postaw prospołecznych. Bardzo ważnym zadaniem jest rozwijanie wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka, co ułatwia budowanie pozytywnych więzi emocjonalnych i społecznych.
PROPONOWANE METODY
Aby zajęcia z uczniami o zróżnicowanym poziomie funkcjonowania intelektualnego, emocjonalnego i społecznego, przyniosły oczekiwane efekty i spełniały określone na początku cele powinny być odpowiednio przygotowane w zakresie nie tylko treści programowych, ale przede wszystkim w zakresie sposobów ich przekazywania. Stosowane w czasie lekcji metody powinny aktywizować i wspomagać i przyswajanie przez ucznia wiedzy. Wachlarz metod i form nauczania specjalnego powinien być różnorodny, zróżnicowany . 1. Metody słowne np. pogadanka, rozmowa kierowana- należy uwzględnić krótkotrwałość i mimowolność uwagi uczniów niepełnosprawnych umysłowo oraz kłopoty z koncentracją. Dlatego konieczne jest wsparcie słowa obrazem np. ilustracjami, planszami, zdjęciami. Wyzwala to uwagę wzrokowo – słuchową, pobudza myślenie konkretno – obrazowe. Rozmowa kierowana polega na poszukiwaniu przez uczniów prawidłowej odpowiedzi przy pomocy naprowadzających pytań nauczyciela. 2. Kasety wideo – film dydaktyczny i fabularny ułatwia stwarzanie sytuacji problemowych, skłaniających uczniów do przemyśleń. 3. Praca indywidualna – polega na wykonaniu samodzielnie przez ucznia konkretnego zadania. 4. Tekst literacki – mogą to być częściowo czytane , fragmenty z lektury lub czasopism, wzbogacone rozmową, dyskusją, sądem nad bohaterem. 5. Dyskusja lub burza mózgów – zależy od samodzielności myślenia i poziomu krytycyzmu uczniów w odbiorze poruszanych zagadnień. 6. Spotkanie z gościem - zaproszenie na lekcję gościa w celu zapoznania młodzieży z określonym zagadnieniem. 7. Wycieczka – jako metoda wspierająca przekaz treści teoretycznych, pobudza myślenie konkretno – obrazowe. 8. Krzyżówki, rebusy – forma pracy umysłowej ucznia ukierunkowana na znalezienie, poprzez analizę problemu konkretnego hasła. Krzyżówki i rebusy mogą być przygotowane przez nauczyciela.
TREŚCI NAUCZANIA
KLASA V
1.Lekcja organizacyjna. Zawarcie kontraktu. • Omówienie tematyki i treści nauczanego przedmiotu; • Wspólne ustalenie zasad współpracy; • Zawarcie kontraktu;
2. Moje imię. • Geneza naszego imienia; • Historia rodzinna wiążąca się z nadaniem nam imienia; • Imię w kontekście prawa każdego człowieka do autonomii; • Szacunek dla wyjątkowości każdego z nas;
3. Przy wspólnym stole. • Pojęcie rodziny i domu rodzinnego; • Wyobrażenia na temat rodziny; • Oczekiwania wobec swojej obecnej rodziny i przyszłej; • Miłość w rodzinie jako podstawowa wartość życia ;
4. Czy żyjemy tylko dla siebie ? • Odpowiedzialność wszystkich członków rodziny za atmosferę w niej panującą; • Wdzięczność i szacunek za trud rodzicielski;
5. Moja mama. • Matka jako osoba obdarzająca dziecko bezgraniczną miłością , oddaniem, poczuciem bezpieczeństwa; • Rola miłości macierzyńskiej w kształtowaniu osobowości dziecka;
6. Mój tata. • Rola ojca w kształtowaniu osobowości dziecka; • Cechy charakteru ojca ;
7. Moi dziadkowie. • Rola i pozycja dziadków w rodzinie, oraz ich wpływ na kształtowanie osobowości wnuków ; • Kształtowanie prawidłowych relacji między pokoleniami w rodzinie ;
8. Miłość niejedno ma imię.. • Wartości związane z uczuciem miłości ; • Sposoby doświadczania miłości; • Wartości jakie niesie ze sobą miłość;
9.* Skąd się wziąłem ? • Życie jako fundamentalne wartość w życiu każdego człowieka; • Szacunek dla każdej żywej istoty; • Odpowiedzialność rodziców za powołanie nowego życia;
10.* Oto ja. • Fazy rozwoju płodowego człowieka; • fazy rozwoju człowieka po narodzinach;
11. Kiedy wreszcie będę dorosły ? • Wiedza o zmianach psychofizycznych w okresie dojrzewania; • Higiena okresu dojrzewania
12. Co mogę robić w czasie wolnym ? • Sposoby spędzania czasu wolnego ; • Zasady i kryteria wyboru czasopism, filmów i programów telewizyjnych;
13. Kolega czy przyjaciel ? • Rozumienie i rozróżnianie pojęć : koleżeństwo i przyjaźń; • Dostrzeganie związków zachodzących między pracą nad sobą, a relacjami z innymi ludźmi;
KLASA VI
1. Odnowienie kontraktu. • Przypomnienie zasad ustalonych podczas zajęć w poprzednim roku szkolnym; • Ustalenie zasad współpracy i porozumiewania się w grupie;
2. Co mogę powiedzieć o sobie ? • Co to jest akceptacja siebie, samoocena i poczucie własnej godności; • Obraz siebie samego jako podstawowe kryterium dokonywania wyborów w życiu;
3. Co mogę powiedzieć o płci przeciwnej ? • Różnice w psychice i rozwoju fizycznym dziewcząt i chłopców; • Różnice w psychice między płciami ; • Akceptacja i szacunek wobec osób innej płci;
4. Czy przyjaźń jest ważna w życiu ? • Zapoznanie z pojęciami : przyjaźń, koleżeństwo, różnice między nimi; • Przyjaźń i koleżeństwo jako szczególny rodzaj więzi opartej na wzajemnym zaufaniu i akceptacji; • Odpowiedzialność za przeżywaną przyjaźń;
5. Co to jest konflikt pokoleń ? • Co to jest konflikt pokoleń i sposoby ich rozwiązywania; • Pozycja dzieci , rodziców i dziadków w rodzinie, oraz ich wzajemne relacje; • Czego możemy nauczyć się od naszych dziadków i rodziców;
6.* Zmiany, zmiany.... • Zmiany, fizyczne, psychiczne i społeczne okresu dojrzewania; • Typowe problemy okresu dojrzewania, ich objawy, sposoby radzenia sobie z nimi;
7. Czy to na pewno ja ? • Poznanie budowy anatomicznej układu rozrodczego człowieka; • Różnice w budowie i funkcjonowaniu układu rozrodczego kobiety i mężczyzny;
8.* Kiedy na pewno trzeba powiedzieć ,,nie” ? • Co to jest intymność i prawo do niej; • Przemoc seksualna wobec dziecka i sposoby obrony przed nią; • Do kogo można się zwrócić o pomoc w przypadku molestowania seksualnego ( lista sprzymierzeńców );
9. Mamo ! nudzę się. • Pojęcie czasu wolnego i jego rola w życiu człowieka; • Sposoby spędzania czasu wolnego- jego pozytywne zagospodarowanie;
10. Uzależnienia problem współczesnej. • Rodzaje substancji uzależniających oraz skutki ich zażywania ; • sposoby radzenia sobie z presją rówieśników;
11.Nie wszystko złoto co się świeci. • Zagrożenia współczesnej młodzieży – uzależnienia, sekty, grupy nieformalne; • Sposoby radzenia sobie z presją otoczenia; • Zachowania asertywne w kontaktach z innymi ludźmi;
12.Młodzieżowy idol. • Rola i znaczenie autorytetów w życiu każdego człowieka; • Autorytety w rodzinie; • Co to jest idol , czy może być dla nas wzorem do naśladowania;
OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
KLASA V
1. Lekcja organizacyjna. Zawarcie kontraktu. • Uczniowie znają i akceptują zasady współpracy na zajęciach ; • Uczniowie rozumieją, iż wszyscy ponoszą odpowiedzialność za atmosferę panującą na zajęciach ;
2. Moje imię . • Uczniowie znają genezę swojego imienia i historie rodzinną wiążącą się z nim; • Uczniowie rozumieją znaczenie imion w kontaktach z innymi ludźmi; • Uczniowie rozumieją znaczenie wyrażenia ,, dobre imię ‘’;
3. Przy wspólnym stole. • Uczeń rozumie funkcję i rolę rodziny w życiu każdego człowieka; • Uczeń ma świadomość wpływu miłości rodzicielskiej na nasze życie;
4.Czy żyjemy tylko dla siebie ? • Uczeń rozumie , iż odpowiedzialność za atmosferę w rodzinie ponoszą wszyscy jej członkowie; • Uczeń dostrzega swoje miejsce w rodzinie; • Uczeń rozumie, iż musi doskonalić swoje umiejętności współżycia z innymi ludźmi.;
5. Moja mama. • Uczeń ma świadomość, odpowiedzialności jaka ciąży na matce za los jej dziecka; • Uczeń rozumie , iż matka jak każdy człowiek może popełniać błędy;
6. Mój tata. • Uczeń ma świadomość odpowiedzialności ojca za rozwój osobowości dziecka; • Uczeń dostrzega ogromna rolę ojca w każdej rodzinie;
11. Moi dziadkowie. • Uczeń rozumie jaki wpływ na kształtowanie osobowości wnuków mają dziadkowie; • Uczeń dostrzega różnicę w postrzeganiu świata przez ludzi z innych pokoleń;
12. Miłość niejedno ma imię. • Uczeń rozumie, iż są różne rodzaje miłości; • Uczeń dostrzega jak duże znaczenie w naszym życiu ma doświadczanie uczucia miłości i dawania jej swoim bliskim;.
9.* Skąd się wziąłem ? • Uczeń rozumie że życie jest niepowtarzalną wartością; • Uczeń dostrzega związek między miłością , odpowiedzialnością, a poczęciem nowego życia;
10.*Oto ja. • Uczeń rozumie , iż od pierwszych chwil swego życia aż do śmierci człowiek podlega przemianom; • Uczeń dostrzega zmiany jakie zachodzą w człowieku na poszczególnych etapach rozwojowych;
11. Kiedy wreszcie będę dorosły ? • Uczeń ma świadomość różnic fizycznych i psychicznych między płciami; • Uczeń akceptuje siebie;
12. Co mogę robić w czasie wolnym ? • Uczeń zna różne sposoby spędzania czasu wolnego; • Uczeń zna kryteria wyboru czasopism, filmów i programów telewizyjnych;
13. Kolega czy przyjaciel ? • Uczeń rozumie i rozróżnia pojęcia : koleżeństwo, przyjaźń; • Uczeń dostrzega związki zachodzące między pracą nad sobą, a relacjami z innymi ludźmi;
KLASA VI
1. Odnowienie kontraktu. • Uczeń pamięta reguły obowiązujące podczas zajęć; • Uczeń ma świadomość własnego udziału w budowaniu atmosfery panującej podczas zajęć i wpływu na ich przebieg;
2. Co mogę powiedzieć o sobie ? • Uczeń dostrzega różnice w odbiorze rzeczywistości przez chłopców i dziewczęta ; • Uczeń rozumie potrzebę otwartej prezentacji siebie i swoich poglądów, a jednocześnie potrafi być krytyczny wobec siebie;
3. Czy przyjaźń jest ważna w życiu ? • Uczeń rozumie i rozróżnia pojęcia : koleżeństwo i przyjaźń; • Uczeń rozumie potrzebę szacunku i akceptacji dla innych ludzi;
4. Co mogę powiedzieć o płci przeciwnej ? • Uczeń zna i dostrzega różnicę w rozwoju psychofizycznym dziewcząt i chłopców; • Uczeń okazuje akceptację i szacunek wobec osób płci przeciwnej
5. Co to jest konflikt pokoleń ? • Uczeń zna definicję konfliktu i sposoby rozwiązywania go; • Uczeń rozumie jaka rolę w jego życiu odgrywają rodzice i dziadkowie, oraz ma świadomość , że na prawidłowe relacje w rodzinie mają wpływ wszyscy jej członkowie;
6.* Zmiany, zmiany ..... • Uczeń rozumie i akceptuje zmiany jakie niesie dojrzałość biologiczna; • Uczeń rozumie co to jest szacunek dla ciała;
7. Czy to na pewno ja ? • Uczeń zna budowę anatomiczną układu rozrodczego człowieka; • Uczeń dostrzega różnice w budowie i funkcjonowaniu układu rozrodczego kobiety i mężczyzny;
8.*Kiedy na pewno trzeba powiedzieć – nie ?. • Uczeń wie i rozumie że ma prawo do własnej intymności; • Uczeń rozróżnia jakie są prawidłowe i nieprawidłowe formy kontaktów z innymi ludźmi; • Uczeń rozumie niebezpieczeństwo kontaktów z nieznanymi osobami; • Kształtowanie postawy asertywności, wskazanie osób które mogą służyć pomocą w sytuacjach trudnych ;
9. Mamo ! nudzę się. • Uczeń zna pojęcie ,, czasu wolnego” i możliwości konstruktywnego wykorzystania go; • Uczeń rozumie potrzebę krytycznego spojrzenia i selekcji oferty programu telewizyjnego;
10.Uzależnienia problem współczesnej młodzieży. • Uczeń rozumie potrzebę odpowiedzialności za własne zdrowie; • Uczeń zna substancje uzależniające oraz negatywne skutki ich zażywania; • Asertywność jako forma obrony przed zagrożeniami ;
11. Nie wszystko złoto co się świeci. • Uczeń zna zagrożenia – sekty, grupy nieformalne ; • Asertywność jako forma obrony przed zagrożeniami; • Uczeń rozumie, iż rodzina jest najlepsza obrona przed zagrożeniami ;
12. Młodzieżowy idol. • Uczeń rozróżnia pojęcia : autorytet i idol; • Uczeń rozumie rolę autorytetu w rodzinie; • Uczeń ma świadomość wpływu autorytetów na nasze postawy i przekonania;
* - zajęcia zaleca się przeprowadzić w odrębnych grupach dziewcząt i chłopców.
|